Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το τι είναι «ελευθερία». Για κάποιους, ελευθερία σημαίνει να μπορούν να κάνουν ό,τι γουστάρουν, χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό: Νόμοι, κανόνες και οδηγίες να καταργούνται από τη δύναμη της θέλησης. Για άλλους, ελευθερία είναι να μην είναι κλεισμένοι στη φυλακή και να μπορούν να κυκλοφορήσουν στους δρόμους. Και για κάποιους, ελευθερία είναι να έχεις τη δυνατότητα να επιλέξεις αυτό που θέλεις – ακόμα κι αν κάποιοι έχουν ήδη κάνει την προεπιλογή πριν από σένα, για σένα.
Με αυτά τα δεδομένα, είναι κάπως δύσκολο να κρίνεις αντικειμενικά αν είσαι ελεύθερος ή όχι. Εσύ μπορεί να αισθάνεσαι ελεύθερος σε μία χούντα, ένας άλλος μπορεί να νιώθει φυλακισμένος στον παράδεισο, ένας τρίτος μπορεί να βρίσκει μία κλωστή ελευθερίας και να κρέμεται από αυτήν μέχρι να τελειώσει το κουβάρι, ένας τέταρτος μπορεί να επεξεργάζεται τρόπους για να ανατρέψει μία δικτατορία που υπάρχει μόνο στο κεφάλι του.
Είμαστε περίεργα όντα οι άνθρωποι, όχι;
Το πρόβλημα με την ελευθερία είναι ότι αποτελεί απαραίτητο συστατικό για μία δημοκρατία, οπότε αν δεν ξέρουμε αν έχουμε ελευθερία, τότε δεν ξέρουμε και αν έχουμε δημοκρατία. Γίνεται δημοκρατία χωρίς ελευθερία; Προφανώς και όχι, αυτό είναι το νόημα. Άρα, αν μία δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση υποστηρίζει (και μάλιστα επίμονα) ότι το πολίτευμα της χώρας είναι η δημοκρατία, τότε σημαίνει ότι είμαστε και ελεύθεροι, και όσοι γκρινιάζουν ότι δε νιώθουν ελεύθεροι προφανώς έχουν κάποια προσωπική άποψη περί ελευθερίας που είναι πιο περιοριστική από την αντικειμενική (ποια;) και καλά θα κάνουν να σκάσουν, γιατί κάνουν κακό στη δημοκρατία – βέβαια, το να λες σε κάποιον να σκάσει δεν είναι και πολύ δημοκρατικό, αλλά προφανώς είναι κι αυτό ελευθερία.
Σε μία τέτοια δημοκρατική χώρα, βγαίνει σήμερα ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος στο οποίο ανήκει ο πρωθυπουργός της χώρας και διαμηνύει ότι αν πέσει η κυβέρνηση θα πάει να αποσύρει τα χρήματά του από την τράπεζα, προτρέποντας ουσιαστικά κάθε πολίτη να πράξει το ίδιο, γιατί λέει αν πέσει η κυβέρνηση θα ανέβει μετά στην εξουσία ένα κακό κόμμα που θα φέρει τον όλεθρο, την καταστροφή, την απελπισία, τον Γκοτζίλα.
Ποιος θα το φέρει αυτό το κόμμα στην εξουσία; Μα φυσικά ο λαός (δημοκρατία δεν έχουμε;), που προφανώς είναι σοφός όταν ψηφίζει Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, αλλά χαζός όταν ψηφίζει κάτι άλλο. Ελευθερία είναι και αυτό: Να σου λέει η σημερινή κυβέρνηση ότι αν δεν την ξαναψηφίσεις, θα γίνει κόλαση επί γης. Τι, σε αναγκάζει να την ψηφίσεις; Όχι. Απλά σε ενημερώνει (για το καλό σου βρε κουτό) ότι αν δεν την ψηφίσεις, θα καταστραφείς και θα βουλιάξεις σε έναν ατελείωτο ωκεανό θλίψης, εσύ και όλη σου η οικογένεια, και ο θάνατος θα είναι το πιο ευχάριστο που θα μπορεί να σου συμβεί σε αυτήν την περίπτωση.
Αλλά είπαμε: Είσαι ελεύθερος να επιλέξεις ανάμεσα στη σωτηρία και την καταστροφή, ανάμεσα στο μέλλον και το παρελθόν, ανάμεσα στο φόβο και τον φόβο. Α, όχι: Στον φόβο δεν έχεις επιλογή. Σε κάθε περίπτωση, θα φοβάσαι: Θα φοβάσαι μη σου πάρουν το σπίτι (οι κομμουνιστές, ο ΕΝΦΙΑ, αναλόγως), θα φοβάσαι αν θα έχεις αύριο λεφτά στην τράπεζα, θα φοβάσαι μήπως σου χτυπήσουν το πρωί την πόρτα και σε γυρίσουν ανάποδα για να σου πάρουν μέχρι και τα ψιλά από τις τσέπες, θα φοβάσαι αν θα υπάρχει αύριο το σπίτι σου, η γειτονιά σου, η πόλη σου, η χώρα σου. Αν θα υπάρχεις εσύ. Ελευθερία μετά φόβου, ναι. Αλλά πάνω απ’ όλα, ελευθερία.
Πάνω απ’ όλα, ελευθερία.
24 Σεπτεμβρίου, 2014 at 3:30 μμ
[…] Πηγή – ο άνθρωπος του Μετρό […]
25 Σεπτεμβρίου, 2014 at 12:13 πμ
Μωρέ, έχουμε (ακόμη) την ελευθερία που χρειάζεται για να αλλάξουμε τα πράγματα. Αλλά δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε αυτή την ελευθερία, πώς να τη διαχειριστούμε . Ας πούμε, μας λέει ο κάθε μαλάκας (συγνώμη για τα γαλλικά μου) ότι θα πέσουν πάνω μας οι επτά πληγές του Φαραώ αν έρθει στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ – αλλά και εμείς δεν κάνουμε ένα διάλειμμα για KitKat, να σκεφτούμε, να ενημερωθούμε, να το ψάξουμε λίγο, βρε αδερφέ! Αμάσητα τα καταπίνουμε όλα!
Για τη χαζομάρα και την ανευθυνότητά μας, μόνο εμείς φταίμε… Εμείς, που δώσαμε και την εξουσία σε αυτή την κυβέρνηση που κάνει ό,τι μπορεί για να μας τρομοκρατεί.
25 Σεπτεμβρίου, 2014 at 9:58 πμ
Οπωσδήποτε δε σκοπεύω να υπερασπιστώ αυτόν το λαό ή να τον απαλλάξω από τις ευθύνες του – αλλά είναι και γεγονός ότι όταν χτυπάς τον άλλο στο αρχέτυπο ένστικτο του φόβου, δεν είναι πάντα εύκολο να ξεπεράσει το φόβο του και να σκεφτεί λογικά. Το concept της δημοκρατίας (αλλά και της ελευθερίας, μάλλον) προϋποθέτει ότι δεν έχεις κάποιον πάνω από το κεφάλι σου να σε απειλεί και να σε τρομοκρατεί. Αν αυτό συμβαίνει, τότε δεν ξέρω πόσο ελεύθερος μπορεί να αισθανθεί κανείς.
25 Σεπτεμβρίου, 2014 at 3:32 μμ
Καταλαβαίνω τη λογική σου και συμφωνώ με την άποψή σου – εν μέρει. Δηλαδή, όντως, όταν το χρονικό περιθώριο αντίδρασης που έχεις μετά την κάθε απειλή και τρομοκρατία είναι πολύ μικρό, δεν έχεις ευκαιρία να ηρεμήσεις τον εαυτό σου και αντιδράς σπασμωδικά: χωρίς ελευθερία, πράγματι. Αυτό, όμως, όταν δεν έχεις χρόνο. Εμείς, ας πούμε, μέχρι τις ερχόμενες εκλογές, χρόνο έχουμε.
Επίσης, γράφεις ότι η έννοια της δημοκρατίας προϋποθέτει πως δεν έχεις κάποιον πάνω από το κεφάλι σου να σε απειλεί. Με αυτό διαφωνώ. Προϋπόθεση της δημοκρατίας θεωρώ την παιδεία. Η οποία δίνει τη δυνατότητα και να αξιολογείς σωστά τα ερεθίσματα,ακόμη και αστραπιαία (γιατί, από ένα σημείο και μετά, εκδηλώνεται αυτόματα η δημοκρατική/πολιτικά «έξυπνη» συμπεριφορά) και να υιοθετείς μια σοβαρή στάση, υπό όποια πίεση κι αν βρίσκεσαι. Σε ένα πλαίσιο δημοκρατίας ο καθένας είναι ελεύθερος να λέει ό,τι θέλει – γιατί,σε μια αυθεντική δημοκρατία, ο πολίτης έχει την ικανότητα να σκέφτεται και να κρίνει: έχει την πολυτέλεια να διαχειρίζεται την πολυφωνία. Και όποιοι θέλουν να τρομοκρατήσουν υποστηρίζοντας αηδίες, δεν έχουν καμία τύχη. Αυτό πιστεύω.